De Nederlandse Sonja Dahlmans studeerde Nederlands, studeert vandaag een Bachelor in de theologie en volgt een minor in het Oosters christendom (Radboud universiteit Nijmegen). Voor haar scriptie werkt ze aan een onderzoek naar de theoloog Louis Massignon, die van grote invloed is geweest op het interreligieuze debat. Sinds kort mengt ze zich in het islamdebat, en dat mag geweten zijn: middels haar grondige theologische kennis fileert ze hen die onzin verkondigen over de bronnen van de islam en het christendom.

Hoe gaat het met uw studie?

Goed, mijn Bachelor in de theologie is precies wat ik wilde. Ik ga ook nog in Londen een opleiding ‘vergelijking tussen islam en christendom’ volgen. Ik wil de islam benaderen langs kerkhistorische maar ook systematisch-theologische kant. Ik wil doen wat bijna geen enkele theoloog doet, de islam confronteren met: ‘Wat geloven jullie eigenlijk?’ en ‘Waarom geloven jullie dat?’

Dan praat u ook met moslims?

Ja, dat doe ik toch elke dag een paar uur, vooral via internet. Moslims houden van polemiek, de hele Koran is één polemiek. Wat christenen gewend zijn te doen is apologetisch: altijd maar weer verdedigen. Maar niemand zet de theologische tegenaanval in, en dat is echt nodig. Het debat theologisch aangaan is nog gevaarlijker dan gewone, eerder oppervlakkige islamkritiek, zoals kritiek op de hoofddoek. Want dan begeef je je in wat de islamitische term ‘fitna’ beschrijft: beproeving.

Aanbidden christenen en moslims niet dezelfde god, zoals je vaak hoort?

Nee, mijn christelijke god zegt heel andere dingen en heeft andere wetten. De islamitische profeet Mohammed kende de tien geboden niet, die staan ook niet in de Koran. De islam kent die niet. En atheïsten zeggen dan dat de islam heel veel heeft van het Oude Testament (de Hebreeuwse Bijbel). Dat is onzin. Er zijn allerlei dingen bij elkaar geraapt, ook uit de oude Arabische cultuur, maar de islam is niet de wet van het Oude Testament. De wet van het Oude Testament, Leviticus, leert dat men boven alles zijn naaste lief moet hebben zoals uzelf. Dat is dan ook wat Christus zegt. Bovendien geldt: wie zonder zonde is, werpe de eerste steen, wie ben jij om te oordelen over de anderen? Dat vind je niet terug in de islam.

Wat zegt de islam dan?

De islam haalt het hele concept dat je rechtvaardig naar elkaar moet zijn en elkaar lief moet hebben weg. De grote oudtestamentische profeten en personages worden in de islam allemaal als moslimprofeet bestempeld, maar de verhalen zijn onherkenbaar veranderd en aangepast aan het islamitische idee van monotheïsme, ‘tawhid’ genoemd. Deze verhalen dienen alleen voor de validatie van de islam en van Mohammed als profeet. Ze zijn onherkenbaar veranderd; Noah, Mozes, Abraham, Jezus, allemaal leerden zij de islam, waren ze moslim. Deze verhalen gaan in de koran over afgoderij en het islamitische idee van monotheïsme, alle andere elementen zijn eruit gehaald. Mohammed noemde de profeten ‘hanif’, de islamitische aanduiding voor hen die voor het ontstaan van de islam een monotheïstisch geloof zoals het christendom of jodendom aanhingen. De islam gaat over profeten die de gelovigen het juiste pad wijzen. De Bijbel kent uiteraard ook profeten, maar die onderwezen niet de sharia. Bovendien kent de Bijbel ook de parabelen, het evangelie van Christus, de brieven van Paulus, de verbonden die God sloot met de mens enzovoort.

Wat is het essentiële verschil?

Ten eerste gaan christendom, jodendom en ook bijvoorbeeld het hindoeïsme uit van wat je gelooft en de Koran schrijft met name voor wat je níet moet geloven: ‘Word niet zoals de hypocrieten, word niet zoals de christenen, word niet zoals hen die god boos gemaakt hebben!’ Over wat je wél moet geloven hebben ze pas veel later nagedacht, dat vind je niet zo veel terug in de Koran. De Koran is met name de aanval op de Ander.

Ten tweede is er het verschil tussen orthodoxie (wat men gelooft) en orthopraxie (wat men doet, de juiste handeling). Op islamitische universiteiten, waar men bijvoorbeeld tot imam wordt opgeleid, bestudeert men geen orthodoxie of theologie, maar wel de islamitische wet of sharia: wat je móet doen of niet mág doen, orthopraxie dus. In de islam wordt nauwelijks bestudeerd wat moslims geloven en waarom eigenlijk. De moslim vraagt aan de imam: wat moet ik doen?

Het is een slaafs systeem?

Precies. De logos, de ratio vind je niet in de islam, maar wel in het christendom. Binnen de christologie is het zelfs een naam of titel voor Christus. Het christendom daagt je uit om zelf te denken: onderzoek alles en behoud alleen het goede. De islam gaat over: ‘Wat moet ik doen om een goede moslim te zijn?’ Daar heeft men de soenna op gevonden, de manier van leven die is afgeleid uit de uitspraken en handelingen van Mohammed. De Koran draagt op om slaafs ‘de perfecte mens’ Mohammed te volgen, dan zit je als moslim altijd goed. Maar Mohammed heeft gezegd dat hij overwinnaar is geworden door middel van terreur. En terreur betekent niet alleen bomaanslagen, maar ook woedeaanvallen en agressiviteit. Dat hebben wij in de geschiedenis van de islam ook kunnen zien.

En het godsbeeld?

Ook dat is heel verschillend. In het christendom is god heilig, in de islam is vooral de Koran heilig. Dat is van belang, omdat er in Leviticus (Oude Testament) staat, gericht aan jou en mij: wees heilig, want ik de heer uw god ben heilig. De islam ontkent wat jodendom en christendom zeggen, namelijk dat de mens geschapen is naar gods beeld en daarom dus moet proberen heilig te zijn. Ook in Petrus, in het Nieuwe Testament (de christelijke Bijbel) komt dat naar voren. Dat de mens niet heilig is, weet de god van de Bijbel ook, wij kunnen hem niet evenaren. Christus heeft de weg gewezen en ondanks ons menselijk falen mogen wij steeds opnieuw proberen hem te volgen. Er vanuit gaand uiteraard dat Jezus volgens de christelijke leer goddelijk was. De islam zegt dus niet dat een moslim heilig moet worden omdat god heilig is, de islam zegt dat een moslim Mohammed moet nadoen.

En verder?

Het christendom leert dat Christus voor ons is gestorven, voor onze zonden. Maar de islam leert dat je als moslim een soort ‘punten’ kunt verdienen, ‘barakah’. Een moslim mag zondigen zolang hij maar meer ‘goede’ dan ‘slechte’ dingen heeft gedaan. Maar dat neemt nooit zijn zonden weg, die blijven. In de authentieke Hadith ‘Muslim’ wordt gezegd dat een moslim die zelfs de ergste zonden heeft begaan aan het eindoordeel een christen of een jood krijgt die voor die zonden zal branden in de hel. De moslim komt dan alsnog in het paradijs. Bovendien zijn de zonden van de moslim niet weg, zoals in het christendom door verlossing van Christus. De zonden van de moslim worden afgewogen tegen zijn of haar goede daden.

En de profeet Mohammed?

Het probleem is dat moslims, ‘gematigd’ of ‘salafist’ of ‘jihadist’, zich allemaal spiritueel-ethisch verbinden met Mohammed. Zij proberen dus zijn daden goed te praten, hoe schadelijk of inhumaan die ook waren. Ook worden zijn normen en waarden, zijn gevoelige plekken, zijn boosheid, zijn niet tegen kritiek kunnen enzovoort, die van de moslim. Mohammed vond het vermoorden van een criticus namelijk prima, hij kon er niet tegen beledigd of gekwetst te worden. Dat werkt vandaag nog altijd door, zoveel is duidelijk. Christus vroeg daarentegen vergeving zelfs voor de mensen die hem bespotten en bespuugden. Dat is toch een heel ander verhaal!?

Dat is dan toch veel te soft?

Maar Christus heeft ook gezegd: spreek de waarheid en wees niet bang. Een christelijke theoloog moet de islam dus kunnen confronteren en aan de moslim zeggen: jij en ik geloven niet in dezelfde god. Punt. Maar dat zeggen wordt de christen afgenomen, hij is ontwapend.

Door wie?

Toch ook binnen de theologie zelf, die is aangetast door de softe, puur pacifistische aanpak van de jaren zestig-zeventig. Christus heeft zelf ook gezegd dat je voorbereid moet zijn op dingen.

Dingen?

Het gaat in wezen over de voortdurende zoektocht naar de balans tussen rechtvaardigheid en liefde. Dat begint al vanaf god de wet aan Mozes geeft; geef het eerst aan de vrouwen en daarna aan de mannen. En de wet in Leviticus waar wel bij staat: heb je naaste lief gelijk jezelf. Als men mensen de samenleving binnenlaat waarvan men weet dat er een significante kans is dat er terroristen tussen zitten, is dat dan werkelijk een daad van liefde? Je moet uiteraard mensen proberen te helpen en beschermen, maar dat geldt net zo goed voor de mensen hier. Is het werkelijk een daad van christelijke naastenliefde wanneer men meisjes laat aanranden of verkrachten, zoals in Keulen? En dat men er dan over probeert te zwijgen? Het goedpraten van het Kwaad is géén vorm van christelijke naastenliefde. Het Oude Testament zegt dat ook: wee degene die het kwaad goed noemt en het goede kwaad noemt. In de Bijbel staat dat wie niet voor zijn eigen mensen zorgt erger is dan een ongelovige. Zijn christenen dat dan vergeten?

Het lijkt helaas van wel…

In Rotherham werden Pakistaanse moslimbendes ontzien of goedgepraat die vele jaren lang minderjarige blanke meisjes misbruikten, prostitueerden en verkrachtten. Uit angst om voor racist te worden uitgemaakt. Dat is de absurditeit ten top! Je moet dat benoemen voor wat het is en er tegen optreden. En niet met een cursus of ‘anti-aanrandingspolsbandjes’, zoals in Zweden. Meisjes laten verkrachten omdat je bang bent om als racist te worden bestempeld, is egoïsme en heeft niets met naastenliefde te maken. En ik krijg daardoor weleens het verwijt dat ik een hater of geen echte christen ben.

Hoe reageert u daarop?

Ik leg uit dat het absurd is, net zoals het een absurd idee is dat iemand die uit pakweg Pakistan komt zijn cultuur, normen en waarden en gedrag verliest op het moment dat hij naar hier migreert. Ik heb daarover een brief van 14 pagina’s naar het parlement gestuurd, maar heb van niemand antwoord gehad. Men moet goed beseffen dat het hier om een eeuwenoude cultuur gaat waarin een niet-moslim nooit mocht getuigen tegen een moslim. Men heeft het vaak over vrouwenrechten in de islam, maar men realiseert zich niet dat een niet-moslimvrouw nóg minder waard is. Een niet-moslima kon verkracht worden door een moslim, want volgens de islam mag ze niet tegen hem getuigen. Dat kweekt dus een cultuur met een bepaalde verwachting naar de kafir, naar ongelovige vrouwen.

Hoe komt het dat het Westen dat niet ziet?

Omdat men de theologie niet kent of niet wil kennen. Men wil niet weten dat aanslagen en aanrandingen iets met theologie te maken hebben. Men wil niet zien dat de intrinsieke boodschap van de islam iets totaal anders is. Men gelooft bruggen te kunnen bouwen met iets dat geen bruggen accepteert.

U zegt ‘men’, geldt dat ook voor de modale burger?

Ik zie veel verwarring. Mensen zien aan de ene kant terreuraanslagen door moslims, aan de andere kant zien ze steeds gematigde moslims die zeggen dat het niets met de islam heeft te maken. Die gematigde moslims zullen ook nooit erkennen dat terrorisme precies is wat hun profeet heeft gedaan. Het is problematisch dat zij alles goedpraten wat Mohammed heeft gedaan. Dat is een kluwen waar je als atheïst of secularist, als politiek leider niet uitkomt.

U bedoelt beleidsmatig?

Klopt. Niemand heeft eigenlijk een oplossing. Beleidsmakers zeggen letterlijk dat we met aanslagen moeten leren leven. Ze lijken wel apathisch te zijn.

U ziet het somber in?

Er is een godsdienstoorlog bezig. En mensen die voortdurend blijven zeggen dat er geen ‘backlash’ mag komen naar moslims toe, veroorzaken op termijn zélf die backlash. Wie uit angst voor een backlash of ‘islamofobie’ nooit de islam durft te confronteren met wat die uitdraagt en veroorzaakt, werkt in de hand dat de modale burger álle moslims over dezelfde kam zal scheren en het op een gegeven moment niet meer zal pikken. Wie met andere woorden de islamitische leer wil beschermen, laat álle moslims in de steek. Men doet alsof de moslim zielig is en moet worden beschermd – Hafid Bouazza schrijft dat de moslim wordt gezien als ‘nobele wilde’. Dat is onrespectvol, moslims kunnen prima voor zichzelf opkomen. Wanneer je dat voor hen meent te moeten doen, ga je ervan uit dat zij minder capabel zijn dan jij. Ik vind dat zeer kwalijk en maak me daar enorm veel zorgen over.

Wat zou er moeten gebeuren?

De kruisbestuiving tussen het christendom en het postmoderne cultuurrelativisme vernietigt ons. We moeten stoppen met de schuld bij onszelf te zoeken. Dat oriëntalisme, waarbij Mohammed niet mag worden bekritiseerd, is het grote probleem. Men moet met de moslim het gesprek aangaan, hem of haar recht in de ogen kijken, confronteren, ter verantwoording roepen en vragen: wat leert jouw doctrine eigenlijk? We moeten de islamitische leer bestuderen. Wie verbaasd is dat bijvoorbeeld jonge moslimkinderen in Koranscholen angst worden aangejaagd of worden geslagen, snapt er niks van. Want een moslimkind kan vanaf een bepaalde leeftijd worden geslagen wanneer hij of zij de Koran niet goed opdreunt. De ahadith zeggen dat slaan is toegestaan wanneer een kind niet bidt. Wie de islamitische doctrine begrijpt kan onmogelijk verbaasd zijn dat moslims niet kunnen of willen integreren. De islam leert moslims om in ons gezicht te glimlachen terwijl hun hart ons vervloekt. Dat is iets wat ik ook theologen verwijt, dat ze de islam niet uitdagen. Zij moeten de moslim zeggen wat de theoloog Jay Smith zegt: jij hebt een boek, ik heb een beter boek; jij hebt een verhaal, ik heb het beste verhaal ooit verteld. Waarom durven we dat niet meer te zeggen? De waarheid moet worden verteld. En we moeten natuurlijk opkomen voor alle minderheden, zoals de christenen, die lijden onder de islam!

En concreet: wat moet de politiek doen?

Eén term: wederkerigheid. Politici moeten moed tonen en wederkerigheidseisen stellen, bijvoorbeeld om kerken te bouwen in Mekka, Saoedi-Arabië. Pas wanneer dat mogelijk is kunnen we praten. En ze moeten pal staan voor de vrijheid van meningsuiting, zeker voor islamcritici. Tot slot wil ik aan atheïsten zeggen: verdrink het probleem met de islam niet door alle religies over dezelfde kam te scheren, vergeet niet dat het christendom ook veel goeds heeft gebracht. Het christendom creëert een betere cultuur dan de islam.

Opgetekend door Sam van Rooy van Vlaamsbelang